Öz kütle (d) ile gösterilir.Kütle (m) ve hacim (V) arasında d=m/v bağıntısı vardır. Öz kütlenin birimi g/cm3 dür.
Saf maddelerin (element ve bileşik) öz kütleleri sabittir. Karışımların öz kütleleri ise sabit değildir.
Fenodevi.com’da yer alan bilgiye göre, bir maddenin öz kütlesinden söz ederken sabit bir sıcaklıktaki öz kütlesinden söz edilmelidir. Sıcaklık değiştiğinde maddenin hacmi değişeceğinden öz kütlesi de değişir. Özellikle gazlardaki değişiklik daha belirgindir.
Öz kütle, maddenin karakteristik özelliği olmasına rağmen yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılamayabilir. Bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla ayırt edici özelliğinin incelenmesi gerekir.
Özkütlenin bağlı olduğu faktörler;
Sıcaklık: Genel olarak saf bir maddenin sıcaklığı artırıldığında hacmi artar, öz kütlesi azalır. Ancak suda özel bir durum vardır. – 10 santigrat derecedeki bir miktar buz ısıtılırsa, 0 santigrat dereceye gelinceye kadar hacmi yaklaşık % 8 oranında küçülür. Bu küçülme tüm buz eriyip sıcaklığı +4 santigrat dereceye gelinceye kadar sürer.
Basınç: Basınç ile özkütle doğru orantılıdır. Gazların özkütlesi basınç arttıkça artar.
Bir maddenin kütle ve hacmine bakarak, özkütlesi ile ilgili çıkarımlar yapmak yanlıştır. Örnek olarak su yüzeyinde ilerlemekte olan büyük bir gemi ve suya bırakıldığında dibe batan bir çivi ele alınabilir. Gemi çividen daha ağr olması su üstünde durmasını engelleyememiştir.