Denizli, Anadolu Yarımadasının güneybatı, Ege Bölgesinin doğusunda yer almaktadır. Ege, İç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit durumundadır. Denizli ilinin, her üç bölge üzerinde de toprakları vardır. Denizli ili 28° 30′ – 29° 30′ doğu meridyenleri ile 37° 12′ – 38°12′ kuzey paralelleri arasında yer alır. Doğudan Burdur, Afyon, batıdan Aydın, Manisa, kuzeyden Uşak, güneyden Muğla illeri ile komşudur.
İlin yüzölçümü 11.868 km²’dir, il Türkiye’nin yaklaşık %1,5’ini ve Ege Bölgesinin %18,5’ini oluşturmaktadır. Merkezin denizden yüksekliği 354 metre, ortalama yükseklik 425 metredir. Deniz yüzeyine en yakın yer 170 metre rakımla Sarayköy ilçesi, en uzak yer ise 1350 metre rakımla Çameli ilçesidir.
İl topraklarının %47′ si dağlar, %28′ si ovalar, %23′ ü platolar ve %2′ si yaylalardan oluşmaktadır.
-Türkiye’nin İlleri Hakkında Genel Bilgiler Tam Liste-
İklim
Denizli’de, Ege Bölgesinde olmasına rağmen, iklim olarak Ege Bölgesi’nin iklimi tamamen görülmez. Kıyı kesimlerinden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan az da olsa iç bölgelerin iklimi hissedilir. Yıllık ortalama yüksek sıcaklık 34 Cº, ortalama düşük sıcaklık ise 2 Cº civarındadır. Bu değerler yaz aylarında 40 Cº’ye kadar yükselir, kışın ise -10 Cº’ye kadar düşer. Esasen Denizli, iklimi yönünden İç Anadolu Bölgesine yakın değerler vermektedir. İlde, genel olarak, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. En çok yağış Aralık, Ocak, Şubat ve Mart aylarında görülmektedir. Aralık ayında m²’ye düşen ortalama yağış miktarı 90 mm.dir.
Yağışlı gün sayısı yıllık ortalama 80 gündür. Ortalama yıllık nem oranları Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında %50’nin altında seyrederken, diğer aylarda artmakta, Aralık ve Ocak aylarında %70’ten fazla nem olmaktadır. Buhar basıncının en yüksek olduğu dönem ise yaz aylarıdır. Yükseklik arttıkça iklim sertleşmektedir. İlde dağlar daha çok denize dik uzandığından, denizden gelen rüzgârlara açık bulunmaktadır. Tüm bu iklim verileri ve iklim koşullarının uygunluğu Denizli’ye doğal çekicilik katmaktadır.
Bitki Örtüsü
Denizli’nin yarısı % 51 ormanlarla kaplıdır. Çayır ve mer’alar % 10, ekili ve dikili arâzi % 35’tir. Ekime müsâit olmayan kısmı sâdece % 4’tür. İlin bitki örtüsünü çoğunlukla orman ağaçları ile Akdeniz iklimine has makiler meydana getirir. Ormanlarda karaçam, kızılçam, sedir, ardıç, meşe, kayın, çınar ve dişbudak gibi ağaçlar bulunur. Ormanların başladığı sınırların altında kalan dağ eteklerindeki geniş alanlar çalılık ve fundalıklarla kaplıdır.
Flora
İl sınırlarımız dâhilindeki ormanlık alanlar içinde asli ağaçların haricinde odunsu bitkilerden gruplar halinde ve dağınık halde çınar, titrek kavak, ardıç türleri, kızılağaç, karaağaç, akçakesme, ahlat, sandal, şimşir ve çalı bulunmaktadır. Otsu ve çalı formlu bitkilerden kekik, laden, atkuyruğu, böğürtlen, eğrelti ve çayır otları mevcuttur. Sulak alanlarımızdan; -Acıgöl, Çaltı (Beylerli) Gölü’nün çevresindeki yamaçlarda Akdeniz bitki örtüsünden örneklere rastlanır. Toprak tuzlu olduğu için genel olarak tarıma uygun değildir. Ancak özellikle kuzeydoğuda tarıma uygun alanlar vardır. Bölgede tarım için kullanılmayan alanlarda bitki örtüsü özellikle çiçekli bitkilerce zengindir. Çardak İlçesine bağlı Gemiş Kasabası yakınında ve Acıgöl havzası içerisinde bulunan 1500 lt/sn. debili tatlı su kaynağı yaklaşık 50 hektarlık sazlık bir alanı beslemektedir. – Buldan Yayla Gölü, kamış ve nilüfer gibi bazı sucul bitki türlerinin zenginliğiyle dikkati çeker. – Beyağaç İlçesi Kartal Gölü ve Anıt Orman civarı; bitki türü yönünden çok zengindir. Yörede karaçam dışında ardıç, sedir, karahindiba, üçgül, sarıçiçekli gazal boynuzu, yonca türlerinden alpin bitkileri bulunur.
Honaz Dağı Milli Parkı, Kartal Gölü-Karaçam Ormanı Tabiatı Koruma Alanı Botanik Turizmi’ne uygun yerlerdir. Honaz Dağı Milli Parkı önemli kaynak değerlerinden birisi bitki topluluğu’ (flora) dur. Bölge 150 yıldan beri dünya botanikçilerinin ilgisini çekmektedir. Florasının özelliğinden dolayı 1995 yılında Doğal Sit Alanı olarak ta ilan edilmiştir. Milli Park sınırları içinde tespiti yapılan 964 tür bitkiden 122’si Türkiye için endemiktir. Yani dünyanın hiçbir yerinde yetişmeyip sadece Türkiye’de yetişmektedir. Bunlardan Ballıbaba, Sığır Kuyruğu ve Safran Honaz Dağı için endemiktir. Güveyotu ve Çan Çiçeği ise dünyada sadece Honaz Dağı ve Babadağ’da doğal olarak yetişmektedir. Dünyanın hiçbir köşesinde bulunmayan 43 tür bitki sadece Honaz Dağında yetişmektedir.
Kartal Gölü ve anıt orman civarı bitki florası yönünden çok zengindir. Yörede karaçam dışında ardıç, kara hindibağ, üçgül, sarı çiçekli gazal boynuzu ve yonca türünden alpin bitkileri içeren flora bilimsel değer taşımaktadır. Bölge de 200’den fazla bitki türü bulunmaktadır. Türkiye’nin en yaşlı karaçam mesçeresi olduğu için Karaçam Ormanı (Çiçekli Karaçam’da denir.) biyolojik bakımdan farklı bir genetik yapıya sahip olmaları nedeni ile bilimsel araştırmalara ışık tutmaktadır. Ortalama 250-700 yaşında ve 30 metre yüksekliğinde olan bu karaçamların en yaşlısı 1266 yıllıktır ve çapı 1.35 metre çap ile 4.25 metre çevreye sahiptir.
Kartal Gölü ve çevresi Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Yaban Hayvanı Koruma Genel Müdürlüğü tarafından koruma alanı olarak Doğal Sit ilan edilmiştir. Türkiye’nin en yaşlı karaçam ormanı buradadır. Ağaçların yaşları 850 ile 1300 yıl arasında değişmektedir. Kartal Gölü ve “Anıt Orman” civarı, bitki florası bakımından çok zengindir.
Fauna
Denizli İli sulak alanları özel fauna varlığına sahiptir. Işıklı Gölü göçmen kuşlar için önemli bir konaklama yeri teşkil etmektedir. Gerek sonbahar gerekse ilkbahar göçlerinde yoğun kuş topluluklarının barınması ve beslenmesine olanak sağlamaktadır. Acıgöl Gölü göçmen kuşlar için önemli bir ortam oluşturmaktadır.zellikle bitkilerle kaplı olduğu yerlerde turna, göl çevresinde ise toy kuluçkaya yatmaktadır. Yanısıra angıt, suna, uzunbacak, kılıçgaga ve küçük yağmurcuk yörede kuluçkaya yatan diğer türlerdir. Kış aylarında ise flamingo, turna, sakarca, kaz, macar ördeği, yeşilbaş, elmabaş, sakarmeke, bu bölgede kışlamaktadır.
Yayla Göl’ü yaban ördeği ve leylek gibi kuş türlerine barınak teşkil etmektedir. Denizli İlçelerindeki Mevcut Av Hayvanları Buldan Keklik , tavşan, yaban ördeği,yaban domuzu, tilki Tavas Keklik, tavşan, tilki, yaban domuzu Güney Keklik, tavşan,yaban domuzu, tilki Denizli Keklik, tavşan, üveyi k, bıldırcın, toy, dağ keçisi, yaban domuzu, tilki Çivril Keklik, tavşan, yaban domuzu, geyik, kaz toy, turaç bağırtlak, bıldırcın, tilki Sarayköy Keklik, tavşan, turna, sarıkuş, üveyik, güvercin,yaban domuzu, tilki Çal Keklik, tavşan, sarıasma, ördek, yaban domuzu, tilki Kale Keklik, güvercin, tavşan, yaban domuzu, tilki Çardak Keklik, tilki, tavş an ,yaban domuzu, Çameli Keklik, tavşan, yaban domuzu, tilki
Ekonomik Yapı
Müteşebbis ruhlu ve yardımsever insanıyla tüm dünyanın göz bebeği marka bir kent olan tekstilin başkenti Denizli, ülkemizin lokomotif illerinden biridir.Ege Bölgesinde İzmir ve Manisa’nın ekonomik yığılma avantajına rağmen Denizli bir sanayi merkezi olarak ön plana çıkmıştır. yle ki, bu gelişme Devlet Planlama Teşkilatınca bir mucize olarak değerlendirilmekte ve ülkenin geri kalmış yörelerinin gelişiminde model olarak önerilmektedir. Denizli, Türk ekonomisinin dışa açılan en önemli kapılarından biridir. Tekstil, turizm ve mermer başta olmak üzere, tüm ekonomik faaliyetlerde dünya ile rekabet edebilir hale gelen Denizli, özellikle dışa açık ve ihracata dayalı sanayileşmesi ile tekstil dışı sektörlerde de ön sıralara gelmiştir.
Yem, ambalaj malzemeleri, emaye bakır tel, elektrolitik bakır mamulleri, gıda, tekstil sektörlerinde Denizli şirketlerimiz ülkemizin en büyük şirketleri arasında faaliyet göstermektedir. “Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu” çalışmasında Denizli her yıl en az 10 firma ile temsil edilmektedir. Havlu ve bornoz üretiminde önemli bir merkez olan Denizli, bu alanda ülkenin yıllık ihracatının yaklaşık üçte birini karşılamakta olup, pamuklu tekstil alanında dünya başkenti olarak kabul görmektedir. Türkiye’nin 2. büyük mermer havzasına sahip İlimizde; 182 firmanın bulunduğu Denizli Organize Sanayi Bölgesi faal olup, OSB sayısını 6’ya çıkarmak için özellikle stratejik ve öncelikli sektörlerde yer alan yatırımlarla 2. bölgede yer almamıza rağmen 5. bölge imkanlarından yararlanabileceğimiz Jeotermal Enerji Santrali ile entegre çalışan Türkiye’de ilk olma özelliği bulunan Tarıma Dayalı Sera OSB’nin içinde bulunduğu 5 OSB’ni kurma çalışmaları devam etmektedir.
Enerji Merkezi olma yolunda hızla ilerleyen Denizli yenilenebilir enerji potansiyeli açısından zengin bir ildir. Bunlardan biri olan jeotermal kaynaklar ve potansiyeli bakımından Dünyada 7. Avrupa’da 1. sırada olan Türkiye’de Ege Bölgesi illeri içerisinde de 7 adet jeotermal saha bulunduran Denizli yaklaşık %16 paya sahiptir. İlimizde gerçekleştirilen hidroelektrik, jeotermal ve doğalgaz enerji çevrim santralleri yatırımlarının tamamlanmasıyla birlikte Denizli 1.500 megawatlık elektrik enerjisi üreten bir kent olacaktır. İlimizde sanayi ve tarım birbirine entegre olmuş, gerek sulu tarımda gerekse sanayide büyük gelişmeler sağlanmıştır.
Denizli ili özellikle son yıllarda tekstilde göstermiş olduğu başarıyı yavaş yavaş tarım ve hayvancılık alanına yöneltmektedir.Denizli tarımsal ürünlerin ihracatında tüm ülkelere ürün göndermede yetkilendirilen illerdendir. Yaş meyve ve sebzede diğer ülkelere direk olarak ihracat yapılmaktadır. İlimizden 87 çeşit tarımürünü 83 ayrı ülkeye ihracat edilmektedir. İç ve dış turizme on iki ay hizmet sunabilen ilimiz en çok turist çeken iller sıralamasında ülkemizdeilk 5 iliçerisinde yer almaktadır.Yerli ve yabancı turistlerin her geçen gün daha fazla rağbet ettiği sağlık ve termal tedavi tesislerinin ucuz, bol ve çeşitli kaynak suları Denizli’de mevcuttur.
İlimiz, alternatif turizm çeşitlerinin en önemlisi olan Termal (Sağlık) turizm potansiyeli açısından yurdumuzun önemli merkezlerinin başında gelmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığımızca Termal Turizmin geliştirilmesi yönünde kür parkı, kür merkezi ve konaklama tesislerini bir arada bulunduran uluslararası standartlara sahip nitelikli tesislerin sayısı ile birlikte, turizm geliri ve turist sayısının arttırılması amacı ile İlimizde; Çardak İlçesi Beylerli Kaplıcaları 2006/11354 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve Buldan İlçesi YenicekentBölmekaya-Kamara Kaplıcaları, Sarayköy İlçesi Tekkeköy-İnsuyu, Babacık –Kızıldere Kaplıcaları ve Akköy İlçesi Gölemezli Kaplıcaları 25 Şubat 2008 gün ve 13317 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla Denizli Termal Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi olarak ilan edilmiştir.
Denizli İlçeleri
Buldan : Denizli Merkez’e 42 km uzaklıktadır. En yakın demir yoluna 18 km uzaklıktadır. İlçeden Denizli- Manisa karayolu geçer. Komşuları Manisa-Sarıgöl, Aydın- Buharkent, Denizli-Akköy, Denizli-Sarayköy ilçeleridir. 28 köy ve 1 beldesi bulunmaktadır. Her yarım saatte bir dolmuş bulunur. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 27.558 dir.
Bekilli : Ege Bölgesinin İç Ege Bölüm’ünde yer alan ilçemiz, Denizli ilinin kuzeyinde ve Denizli’ye 86 km Uşak iline ise 83 km uzaklıktadır. İlçenin kuzeyinde Karahallı ilçesi, güneyinde Çal İlçesi, batısında Ulubey İlçesi ve doğusunda da Çivril İlçesi bulunmaktadır. Toplam yüzölçümü 319 km², rakımı ise 850 m’dir. Etrafı tepelerle çevrilidir. İlçenin güneyinde Asar (Hisar) Tepesi (957m), Kuzeyinde Aslankara Tepesi, Batısında Hocalı Tepesi (932 m), Doğusunda Uzunçalı ve Zıntı Tepesi (894 m), Güneybatıda Tatar Tepesi (908 m) bulunmaktadır. Bekilli ve köylerinin arazisi engebelik bir yapıya sahiptir. Her yarım saatte bir ile dolmuş bulunur. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 7.751 dir.
Baklan : Beşparmak Dağı’nın batı eteğinde kurulmuş olan Baklan’ın doğusunda Dazkırı ilçesi, batısında Çal, kuzeyinde Bekilli ve Çivril, güneyde Bozkurt ilçeleri bulunmaktadır. Denizli iline 60 km uzaklıktadır. 375 km² yüz ölçümü ve 950 m rakımı ile bölgenin en yüksek yerleşim birimidir. İlçeye bağlı bütün köyler Baklan ovasındadır.Büyük Menderes akarsuyu ilçeden geçmektedir. En büyük ovası Baklan Ovası, en yüksek dağı 1307 m yüksekliğindeki Beşparmak Dağı’dır. 2 belde ve 7 köyü vardır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 5934 dür.
Çameli : Cumhuriyet Döneminde çevrenin merkezi haline gelen Karaman 1930’da nahiye olarak ilk kez Marmaris ve Köyceğiz’e, 1932 de Acıpayam’a bağlanmıştır. 1953 yılındaki ilk idari düzenlemelerde İlçe Merkezi olup, adı çevresindeki ormanlardan esinlenerek ” ÇAMELİ ” olarak değiştirilmiştir. Çameli İlçesi Denizli İl merkezine 106 km uzaklıkta İl Merkezinin kuzey doğusunda yer almaktadır. 36/51–37/17 kuzey enlem ve boylamları arasındadır. İlçenin yüzölçümü 738 km² dir. Rakımı 1 350 m.’dir. Genellikle orman alanı içerisinde dağınık, dalgalı, yayla karakterli bir araziye sahiptir. 28 köyü bulunmaktadır. Denizli’ye uzaklığı 107 km olup ilçeye ulaşım saat başı çalışan otobüslerle sağlanmaktadır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 19.315 dir.
Honaz : 1987 yılına kadar Denizli İline bağlı bir nahiye olan Honaz, 19.06.1987 tarih ve 3392 sayılı kanunla ilçe statüsüne kavuşmuştur. İlçemiz, Ege Bölgesi’nin en yüksek dağı olan Honaz Dağı’nın (2 571m) kuzey eteğinde yer alır. İlçemiz; Denizli-Ankara karayolu üzerinde, Denizli’ye 24 km uzaklıktadır. Yüzölçümü 504 km², rakımı 600 m dir. Honaza bağlı 4 belde 12 köy vardır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 32.324 dür.
Kale : TARİHİ İlçenin ilk adı olan “Tabas” incelendiğinde, Taba sözcüğünün kaya anlamına geldiği, kayalık bir tepe üzerinde kurulduğundan, bu adı aldığı anlaşılmaktadır. Diğer taraftan Tabae’nin bir başka adı Türklerle birlikte, Davas veya Tavas olarak günümüze kadar söylenip gelmiştir. İlçe ilk olarak antik Tabas kentinin harabeleri üzerine kurulmuştur. Bu şehir, iki surlu bir kaledir. Kaleden dolayı, Kale Davaz olarak bilinir. 1950 yılından sonra ise, sadece Kale denilmeye başlanmıştır. Osmanlılar döneminde Kale, Menteşe Defterdarlığı’na bağlanmıştır. Kale önceleri “Has” toprağı iken daha sonraları, “Tımar” olarak değiştirilmiştir. Zamanla burası III. Selim’in annesi Mihrişah Sultan adına verilmiş ve topraklar vakıf haline getirilmiştir. XX. yy başlarında vakıf, Mabeyn Katiplerinden Ali Cevdet Bey’e hibe edilmiştir.
1811’de idari teşkilatta yapılan düzenlemede Menteşe Sancağı, Aydın Eyaletine bağlandı. 1867- 1883 yılları arasında Tavas ve Denizli Aydın’a bağlı iki kaza iken, 10 Mart 1883’deki düzenlemede Denizli, İzmir’e bağlı bir mutasarrıflık haline getirildi. Bu durum, 1959’a kadar devam etmiş; bu tarihte, Tavas Kazası’ndan tamamen ayrılarak müstakil bir kaza haline getirilmiştir. Antik Tabae kenti üzerine kurulan Kale-Tavas, Menteşe Beyliği’nin önemli kentlerinden biri olmuş ve Osmanlı döneminde de önemini korumuştur. Kenti 1330’lu yıllarda gören İbni Batuta, sadece kalesinden bahsetmiş; Evliya Çelebi ise 1670’li yıllarda kentin 50 ev ve bir cami içeren bir iç kale ile 300 ev, 5 mahalle, 5 cami, 1 han, 1 hamam, 3 mektep, 3 sebil, 2 tekke ve 6 zaviyesi olan bir dış kaleden oluştuğunu belirtmiştir.
Cumhuriyet döneminde 1950’liyıllardan itibaren kent heyelan nedeniyle terk edilmeye başlanmış ve 3 km kuzeyine şimdiki yerleşim yerine taşınmıştır. Kentten günümüze sadece iki cami, bir hamam, bir çeşme, bir sebil ulaşabilmiştir. Eski Kale 1985 yılında Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından “Sit Alanı” ilan edilmiştir COĞRAFİK YAPISI: Kale 1950 sonrası ilçenin ekonomik ve sosyal hayatını etkileyen dramatik bir göç eğrisine sahiptir. Kale Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu Bölümünde Denizli iline bağlı Denizli-Muğla karayolu üzerinde Denizli il merkezine 75 km Muğla iline ise 80 km mesafede orta büyüklükte bir Anadolu şehridir. İlçe Tavas, Beyağaç, Karacasu ilçeleri ve Muğla ili ile çevrilidir.
İlçenin yüzölçümü533 km² olup denizden yüksekliği 1 045 m’dir. Eski yerleşim yerinin doğalkale olusundan dolayı ilçemize Kale Davaz (Kale-Tavas)da denilmektedir. Kaleilçesi 29 derece Doğu meridyeni ile 37 derece Kuzey paralelinde yer almaktadır. Kale, Tavas ilçesine bağlı bir Bucak iken, 1959’da ilçe olmuştur. Doğusu Tavas, Güneyi Beyağaç, Kuzeyi Aydın İli’nin Karacasu ve Bozdoğanilçeleri, Batısı Muğla ili ile çevrilidir. Denizli ‘ye uzaklığı 74 km’dir.
EKONOMİK DURUM: Merkez ve köylerde başta tütüncülük olmak üzere, meyvecilik, sebzecilik, az miktarda da olsa seracılık, orman işçiliği ve hayvancılık yapılmaktadır. İlçede toplam 14 adet kömür sahası mevcuttur. Çıkarılan kömürlerin kalorisi 3 500 ile 6 200 arasında değişmektedir. İlçe Merkezinde 2 kuruyemiş fabrikası ve 1 tahin üretim fabrikası vardır. Tütün ve hububatın yanı sıra kale biberide önemli ticari gelir kaynaklarındandır. NÜFUS 2011 yılı verilerine göre; merkez ilçe nüfusu 8182, köylerin nüfusu 13224’dir.
Çal : Çal, Uşak ilçeleri ve Denizli’nin doğusunda bulunan diğer ilçelerle komşudur. Çal’ın batısında Çökelez Dağı bulunmaktadır. Dağın doğu eteklerinde Çal’a bağlı köyler,batı eteklerinde ise Akköy ilçesine bağlı köyler bulunmaktadır. Kuzey ve kuzey doğusu Uşak’ın Ulubey ve Karahallı ilçeleri ile çevrilmiştir. Çal’ın doğusunda Baklan güney doğusunda ise Honaz İlçesi yer almaktadır. Çal’a bağlı 8 belde 23 köy bulunmaktadır. Çal, yaklaşık 65 km’lik bir yol ile Denizli’ye bağlanmaktadır.Bu yol 33. km’den sonra Afyon-Denizli yoluna bağlanmaktadır ki, duble yol haline getirilen bu bölümde ulaşım son derece rahattır. Çal ayrıca Çökelez dağını aşan ikinci bir yollada Denizli’ye bağlanmış ise de bu yol fazla tercih edilmemektir. Çal Güney üzerinden Denizli-İzmir yoluna bağlanmaktadır. Çal’ın Uşak’a bağlantısı ise Karahallı ve Ulubey ilçeleri üzerindendir. Denizli’ye her 15 dakikada bir dolmuş vardır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 20.587 dir.
Çivril : 1499 Km² yüz ölçümlü, 840 m rakımlı İlçemiz, etrafı küçük tepelerle çevrili Büyük Menderes Nehri’nin oluşturduğu Çivril Ovasında kurulmuştur. Denizli-Uşak karayolu üzerinde yer alan ilçemizin, doğusunda; Sandıklı ve Dinar; batısında Karahallı (Uşak), Bekilli, Çal ve Baklan (Denizli), kuzeyinde; Sivaslı (Uşak) ve Sandıklı (Afyon), güneyinde; Dazkırı, Evciler (Afyon) ve Baklan (Denizli) ilçeleri bulunmaktadır. İl merkezine 96 Km, Uşak İli’ne 57 km mesafededir. Denizli ve Uşak İllerine her yarım saatte bir otobüs bulunur. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 60.615 dir.
Beyağaç : Beyağaç ilçesi, il merkezine 94 km uzaklıkta olup, ilin güneyinde yer almaktadır. Doğusunda Acıpayam ve Çameli, batısında Kale, kuzeyinde Tavas ve güneyinde Muğla ile Köyceğiz ilçeleriyle çevrili olan Beyağaç ilçesi, Eskere ovası namıyla verimli bir ova üzerinde kurulmuş olup, ilçenin rakımı 650 m, yüzölçümü 436 km² dir. Bu ovanın içinden geçerek Muğla sınırlarına ulaşan Akçay, ilçedeki tek akarsudur. Yaz aylarında her saatte bir kış aylarında 2 saatte bir dolmuşla Denizli’ye ulaşım sağlanır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 7.116 dır.
Acıpayam : Acıpayam ilçesi Anadolu yarım adasının güney batısında, Ege Bölgesi nin güney doğusunda yer almaktadır. Denizden yüksekliği 950 metre olan ilçenin yüz ölçümü 1925 km²’dir. Ege bölgesinden Akdeniz bölgesine geçiş noktasındadır. Acıpayam ilçesi; Kuzeyde, Serinhisar, Honaz, Bozkurt ve Çardak ilçeleri; Doğuda, Burdur ili Yeşilova, Tefenni, Karamanlı ilçeleri,Güneyde; Burdur ili Gölhisar ilçesi ile Çameli ilçesi; Batıda, Muğla ili Dalaman ve Köyceğiz ilçeleri ile Beyağaç ve Tavas ilçeleri ile komşudur. Denizli-Gölhisar-Antalya yolu üzerindedir. Denizli ye uzaklığı 56 km dir. Ulaşım her yarım saatte çalışan dolmuşlarla sağlanır. Büyükşehir kanunu dolayısıyla merkeze bağlı 14 belediye, 38 köy ile, ilçe merkezine mahalle statüsünde bağlanmıştır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 55.971 dir.
Güney : İlçe doğudan Çal, batıdan Buldan, kuzeyden Uşak-Eşme, güneyden Denizli il merkezinin köyleri ile çevrilidir. İlçenin rakımı 830 metredir. Güney İlçesinin yüz ölçümü 534 km²’dir. Denizli ye uzaklığı 78 km dir. Her saat başı ile dolmuş bulunur. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 10.796 dır.
Sarayköy : Sarayköy Denizli merkeze 20 km mesafede kuzeyinde Buldan, doğusunda Denizli, güneyinde Babadağ, batısında Buharkent, Kuyucak ilçeleri ile çevrilidir. Aydın dağları ile Menteşe dağları arasında akan Büyük Menderes akarsuyu nedeniyle, aynı adı alan ovada yerleşilmiş, ancak bazı köyler çevredeki dağ eteklerinde sıralanmışlardır. Yüzölçümü 470 km², rakım 250 mt’dir. İlçenin kuzeyinden Büyük Menderes akarsuyu geçmektedir. Ayrıca yazın suyunu kaybeden küçük çaylar da bulunmaktadır. İlçenin 4 belde 21 köyü bulunmaktadır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 29.650 dir.
Babadağ : Doğusunda Denizli, Batısında Aydın’a bağlı Karacasu İlçesi,Kuzeyinde Sarayköy İlçesi, Güneyinde ise Tavas İlçesi ve Babadağ sırtları ile çevrili olup, Arazi dağlık ve engebeli olduğundan tarım ve yerleşim zordur. İlçenin yüz ölçümü 172 km², rakımı 854 m’dir. 9 köyü bulunmaktadır. Saat başı dolmuş vardır. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 6.707 dir.
Pamukkale : 28489 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 12.11.2012 tarih ve 6360 Sayılı On üç İlde Büyük Şehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Denizli Büyük Şehir Haline gelmiş ve eski Merkez İlçe sınırları içerisinde Pamukkale ve Merkez Efendi Adı altında 2 yeni ilçe oluşturulmuştur.
Çardak : Denizli Ankara Karayolu üzerindeki İlçe topraklarının yüz ölçümü 240 km²’dir. Denizden yüksekliği 850 m dir. İlçe merkezinin kuzeyinde bulunan Maymun dağı 1733 m yüksekliktedir. Acı Göl’ün batısında bulunan Han abat (Han-ı abad) ovası, kuzeyde Maymun Dağı, güneyde Söğüt dağları ile çevrilidir. Ulaşım sorunu bulunmamaktadır. İle uzaklığı 57 km dir. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 9.386 dır.
Merkez Efendi : 28489 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 12.11.2012 tarih ve 6360 Sayılı On üç İlde Büyük Şehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Denizli Büyük Şehir Haline gelmiş ve eski Merkez İlçe sınırları içerisinde Pamukkale ve Merkez Efendi Adı altında 2 yeni ilçe oluşturulmuştur.
Tavas : Denizli’nin güney batısına düşen Tavas, denizden yüksekliği 950 metre olan şirin bir ilçedir. 1691 km kare yüzölçümündedir. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 47.044 dür. 10 kasaba ve 36 köyü vardır. Tavas’ı doğudan Acıpayam, batıdan Aydın Karacasu, güneyden Kale, kuzey batıdan Babadağ ilçeleriyle kuzeyden Denizli ili çevrelemektedir. Denizli’ye uzaklığı 44 km dir.
Bozkurt : Bozkurt ilçesi, Denizli İlinin doğusunda yer alır. Denizli’ye uzaklığı 52 km’ dir. İlçenin doğusunda Denizli İline bağlı Çardak ilçesi, batısında Honaz, güneyinde Acıpayam, kuzeyinde Baklan ve Çal ilçeleri ile kuzeydoğusunda Afyon iline bağlı Dazkırı ile komşudur. Denizden yüksekliği 866,8 m dir. Topraklarının büyük bir bölümü Hambat ovası içindedir. Yüzölçümü 360 km²’dir. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 12.279 dur.
Serinhisar : 19.06.1987 tarih ve 3392 sayılı kanunla İlçeliği onaylanarak; Yüreğil, Kocapınar ve Ayaz Köyleri ile Yatağan kasabası Serinhisar ilçesine bağlanmıştır. Halen bir kasabası ve üç köyü bulunmaktadır. İlçemiz Denizli’ye 39 km uzaklıktadır. Denizli-Antalya karayolu üzerindedir. İlçemize bağlı bulunan kasaba ve köylere doğrudan ulaşım sağlanmaktadır ve yolları asfalttır. İlçenin diğer komşu il ve ilçelerle olan ulaşımında hiçbir sorun bulunmamaktadır. Yeni yapılan Denizli-Antalya Devlet Karayolunun da hizmete açılmasıyla birçok kolaylıklar olmuştur. Serinhisar İlçesinin yüzölçümü 274 kilometrekaredir. 31 Aralık 2013 tarihi itibarı ile nüfusu 14.817 dir.
Denizli Ulaşımı
Karayolu : İstanbul’dan aracınızla Denizli’ye seyahat edecekseniz iki güzergahtan birini tercih edebilirsiniz; 1 – İstanbul’dan çıkışta D650 Kara yolunu takip ederek (D650 diğer kara yollarına birleşecektir) İzmit, Sakarya, Kütahya, Afyon, Sandıklı, Dinar üzerinden Denizli’ye ulaşabilirsiniz. Yaklaşık 660 km. 2 – Yalova’ya feribotla geçerek Bursa, Balıkesir (ya da İnegöl yolu ile 1. Eskişehir), Akhisar, Salihli üzerinden Denizli’ye ulaşabilirsiniz. Ankara’dan kendi aracınızla seyahate başlayacaksanız; 1 – Ankara, Polatlı, Emirdağ, Çay, Dinar üzerinden Denizli’ye ulaşabilirsiniz. Bu güzergaha kısaca Denizli’de Çay yolu denir. 2 – Ankara, Polatlı, Afyon, Dinar, Denizli. Denizli Otogar: 0258 261 10 88
Havayolu : Denizli ili Çardak ilçesinde, ilçe merkezine 5 km şehir merkezine 65 km uzaklıkta ÇARDAK HAVA ALANI bulunmaktadır. Havaalanından İstanbula her gün, kışın haftada iki gün karşılıklı sefer yapılmaktadır. Uçuş günleri Denizli merkezden havaalanına servis yapılmaktadır. Çardak Hava Alanı Tel: 0258 846 1139(10 Hat)
Demiryolu : Aydın, İzmir demir yolu yenileme çalışmaları tamamlanmış ve günde 5 sefer yapılmaktadır. İstanbul, Eskişehir ve Afyon seferleri hızlı tren uygulaması yapım çalışmaları olduğu için şu an yapılamamaktadır. Telefon Numarası: Türkiye’nin her yerinden 4448233 – 444TCDD Denizli Tren Garı: 0258 268 28 31
Denizli Yeryüzü Şekilleri ve Bilgileri
Sazak Dağı : [Dağ] , 1143 metre yüksekliğindedir. Çal,Çivril, Sarayköy ve Buldan ilçeleri sınırlarında kalmaktadır.
Büyük Menderes Nehri : [Nehir] , Toplam uzunluğu 529 km.dir. Denizli il sınırları içindeki uzunluğu ise 194 km. dir. Debisi 44.32m3/ sn.dir.
Hanabat Ovası : [Ova] ,
Yukarı Dağdere Gölü : [Göl] , Honaz ilçesi,Yukarı Dağdere köyü sınırlarında çam ağaçları arasında suyu tatlı olup,tatlı su balığı bulunmaktadır.
Babadağ : [Dağ] ,
Büyük Çökelez Dağı : [Dağ] ,
Çürüksu ve Denizli Ovası : [Ova] ,
Acı Göl (Çardak Gölü) : [Göl] ,
Eşen Göleti (Beyağaç) : [Göl] , Beyağaç ilçe merkezinde 8 km. uzaklıkta bulunan baraj göleti ve çevresi 1995 yılında orman içi dinlenme yeri statüsüne alınmıştır. Toplam alanı 231.50 ha’dır. 850 m. yükseklikte yer alan göletin su
Bozdağ : [Dağ] ,
Çürüksu Nehri : [Nehir] , Uzunluğu 101 km., il içi uzunluğu 96 km, debisi 9.26m3/sn.dir. Suyu çok kireçli olduğu için bu adı alır. Yaz aylarında suları azalır.
Buldan Süleymanlı Yayla Gölü : [Göl] ,
Dalaman (Gireniz) Çayı : [Çay] , Uzunluğu 201 km., il içi uzunluğu 81 km., debisi 17.37 m3 /sn.dir. Akarsu karstik kaynaklarla beslenir. Acıpayam ovası kenarından sonra, suyun içine sokulduğu Gireniz Boğazına girer.
Kızılhisar Dağı : [Dağ] ,
Yeni Dere : [Çay] , İl içi uzunluğu 70 km., debisi 2.46m3/sn.dir. Kale’nin Karakaya Köyünün 2 km. batısında Akçay’a dökülür.
Kufi Çayı : [Çay] , Uzunluğu 97 km., il içi uzunluğu 32 km., debisi 3.34 m3 /sn.dir. Büyük Menderes’e dökülür.
Kaklık Ovası : [Ova] , Honaz Dağının kuzeyinden doğuya doğru uzanır. Yüzölçümü 60 km2, denizden yüksekliği 600 metredir. Sulu tarım yapılmaktadır. Pamuk ve buğday en çok yetiştirilen ürünlerdir.
Büyük Menderes ve Sarayköy Ovası : [Ova] , Doğudan Honaz Dağı, kuzey ve kuzeydoğudan Çökelez Dağı, kuzeybatıdan Sazak Dağı, güney ve güneybatıdan Babadağ ile çevrilidir. Ovayı Büyük Menderes akarsuyu sulamaktadır. Yüzölçümü 200 km2, denizden y
Akçay (Bozdoğan Çayı) : [Çay] , Uzunluğu 157 km., il içi uzunluğu 70 km., debisi 17.37m3 / sn.dir. Kaynağını Bozdağ ve Sardraz dağlarından alır. Kızılcabölük yakınlarından çıkan, Yeni Dere çayını da içine alarak sularını çoğaltır.
Acıpayam Ovası : [Ova] , Tavas ovasının doğusunda, Serinhisar ilçesi ve Kızılhisar Dağları bitiminde, kuzeyden güneye doğru uzanan, yüzölçümü 443 km2, denizden yüksekliği 850 metre olan karstik oluşumlu ve 1950’li yıllarda bi
Sandıras Dağı : [Dağ] , 2294 metre yüksekliğindedir. Beyağaç ilçesi ile Muğla Köyceğiz ilçesi arasında uzanır. Gölgeli Dağlar adı ile de anılmaktadır.
Çivril ve Baklan Ovası : [Ova] , Kuzeyde Yorga, güneyinde Bozdağ ve Beşparmak Dağları, doğusunda Akdağ, batısında Çökelez Dağı ile çevrilidir. Çivril ve Baklan ovalarını B. Menderes akarsuyu sular. Yüzölçümü 920 km2 dir. Denizden yük
Karcı Dağı : [Dağ] , Denizli’nin güneyinde yer alır. En yüksek yeri Gökbel Tepesi 2308 metredir. Akdeniz ve Ege Bölgelerini birbirine bağlayan Kazaklıbeli Geçidi 1250 metredir. Zirvede çoğu zaman kar bulunur.
Beylerli (Çaltı) Gölü : [Göl] , Derinliği azdır. En derin yeri 4 metredir. Acı Gölün 20 km. güneybatısındadır. Denizden yüksekliği 850 metredir. Gölü Değirmendere ve Başpınar suları besler. Gölde balık yetişmemektedir.
Akdağ : [Dağ] , 2449 metre yüksekliği ile Denizli ilinin ikinci yüksek dağıdır. Denizli-Afyon sınırı boyunca devam eder.
Derbent Çayı : [Çay] , İ içi uzunluğu 32 km., debisi 1.00 m3/sn.dir. Buldan’ın 6 km. batısından başlar,16 km. kuzeyinde Alaşehir Çayına dökülür.
Gökpınar Çayı : [Çay] , İl içi uzunluğu 38 km., debisi 2.86 m3 /sn.dir. Tavas’ın 10 km. kuzeydoğusundan başlar, Denizli’nin 9 km. kuzeyinde sona erer. Çürüksu’ya dökülür.
Honaz Dağı : [Dağ] , Yükseltisi 2571 metredir. Denizli’nin 17 km. güneydoğusunda yer alır, yamaçları dik ve meğillidir. İlin en yüksek dağıdır. Koruma altına alınarak “milli park” yapılmıştır. Yılın çoğu zamanında, tepele
Adıgüzeller Baraj Gölü : [Göl] , Büyük Menderes Nehri üzerinde, sulama, enerji ve taşkın kontrolü amacıyla 1976-1989 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kaya gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 7.125.000 m3, akarsu yat
Eşeler Dağı : [Dağ] , Acıpayam ovasının doğusunda, 2254 metre yüksekliğindedir.
Hamam Çayı : [Çay] , Uzunluğu 48 km., il içi uzunluğu 32 km.dir. Çeşme Köyünün 9 km. kuzeydoğusundan başlar, Güney ilçesi, Adıgüzeller köyünün 3 km. kuzeydoğusunda sona erer.
Çivril Işıklı Gölü Su Kuşları Koruma Alanı : [Göl] , Işıklı gölü Dinar’ın kuzeybatısında Çivril Ovası’nda yer alır. Uluslar arası Ramsar Sözleşmesi ile A Sınıfı Sulak Alan statüsüne alınmıştır. Taşıdığı potansiyel nedeni ile Denizli Milli Park Mühendis
Burgaz (Bulkaz) Dağı : [Dağ] , Çivril’in kuzeyinde, 1990 metre yüksekliğindedir.
Beyağaç Kartal Gölü Tabiatı Koruma Alanı : [Göl] , Denizli ili, Beyağaç ilçesinin güneyindeki Çiçekbaba dağının zirvesinin kuzeye bakan yamacında yer alır. Denizden yüksekliği 1903 m.dir. Kartal gölü ve çevresi Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Yaban
Maymun Dağı : [Dağ] , Çardak ilçesinin kuzeyinde, denizden yüksekliği 1733 metredir. Elma Dağı: Denizli-Burdur sınırını çizer ve Söğüt Dağlarını içine alır. 1805 metre yüksekliğindedir.
Tavas Ovası : [Ova] , Ovanın kuzeydoğu ucunda Tavas, güneybatı ucunda, Kale ilçeleri yer alır. Yüzölçümü 300 km2 dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 950 metredir. Tavas ovasında birkaç küçük çay ve dere dışında akarsu yoktu
Banaz Çayı : [Çay] , Uzunluğu 170 km. dir. il içi uzunluğu 13 km.dir. Güney’in elektriği bu su ile sağlanır. Bu çevrede küçük yan sularla bir çok su değirmeni çalıştığından, Güneyliler buralara “Değirmen Deresi” der.
Karagöl : [Göl] , Yüzölçümü 0.20 km2, denizden yüksekliği 1250 metredir. Akarsularla beslenen bir krater gölüdür. Çambaşı köyü-Bozkurt ilçesinin üstünde, çamlar arasında yer alan göl suları tatlıdır.
Beşparmak Dağı : [Dağ] , 1307 metre yüksekliğindedir. Çardak Baklan , Çivril ilçeleri ile Afyon ve Denizli il sınırını birbirinden ayırır.
Denizli tarihçesi
Adı ve Yeri
Denizli ilk defa bugünkü şehrin 6 km. kuzeyinde, Eskihisar Köyü civarında kurulmuştur. Türkler Denizli havalisini zaptettikten sonra şehir merkezini suyu bol olduğu için bugünkü Kaleiçi mevkiine nakletmişlerdir.
Denizli adı, tarihi kaynaklarda başka başka isimler şeklindedir. Selçuklu kayıtları ve Denizli mahkemesi şer’iye sicilleri “Ladik” ismini vermektedir. İbni Batuta’nın seyahatnamesinde “Tonguzlu” denilmektedir. Mesaliküllebsar’da da “Tonguzlu” olarak kaydedilmiştir.
Timurlenk’in zafernamesini yazan, şerafettin Zeydi “Tenguzluğ” ve “Tonguzluğ” gibi iki isimden bahsetmektedir.
“Tengiz” kelimesi eski Türkçe’de “deniz” demektir. “Tengüzlü” ise bugünkü imlâsıyla “Denizli” demektir.
Netice olarak yukarıda ifade ettiğimiz açıklamalarda belirtildiği gibi, kesin bir ad veremiyoruz. Kanaatimizce “Tonguzlu” ve “Tenguzlu” kelimeleri zamanla ağızdan ağıza değişerek “Denizli” şekline gelmiştir.
İlk Fetihler
Denizli ve havalisinde Türkler ilk defa 1070 yılında görüldüler. Afşin Bey bütün Anadolu’yu kat ettikten sonra Laodikya ve Honaz’ı zaptetmiştir.
1071 yılından sonra Denizli ve çevresi Kutalmışoğlu Süleyman Bey’in mahiyetindeki beyler tarafından fethedilmiştir.
1097 yılında Bizans ımparatoru Alexis Komnenos, Juannıs Dukas’ı Batı Anadolu’nun fethi için görevlendirdikten sonra bu yöre ve bu yörede yer alan Denizli Bizanslıların eline geçmiştir.
Bizanslıların elinde kısa bir süre kalan bu güzel beldemiz, 1102 yılında yeniden Kılınç Arslan tarafından zapt edilmiştir. 1119 yılında Bizanslılar, büyük bir ordu ile Denizli ve havalisine saldırmışlar, az sayıda kuvvete sahip olan Alp Kara bu yöreyi terk etmek zorunda kalmıştır. Ertesi yıl tekrar gelen Bizanslılar Uluborlu yakınlarına kadar olan toprakları ele geçirmişlerdir.
1147 yılında III. Haçlı Ordusu, Fransız Kralı VII. Louis’in komutasında, Ege Bölgesi’nden güneye doğru hareket ederek, Denizli ve civarını işgal etmiştir. Antalya istikametinden hareket eden haçlı ordusunun öncü birlikleri, Acıpayam Ovası’nı geçtikten sonra, ordusunun ağırlıkları ve artçı birlikleri aynı yolu takip ederek, Kazıkbeli’nden geçmek için hareket etmişlerdir. Fakat orada yapılan çetin gerilla savaşlarında haçlı ordusu çok büyük kayıplar vermiştir.
1176 yılında Bizans ımparatoru Manuel Komnenos, Selçuklu topraklarına yeni bir sefer düzenleyerek Laodikya ve civarını yağma etmiş ve ıstanbul’a dönmüştür. Ertesi yıl Türkler Laodikya’ya gelerek şehri tekrar zaptetmiştir.
Manuel Komnenos 1177 yılında büyük bir ordu ile Laodikya ve Honaz civarını geri almışsa da, Selçuklularla yaptığı savaşta yenilmiştir. II. Kılınç Arslan bundan sonra sınırlarını genişleterek, Bizans topraklarına akınlar düzenlemiştir.
1190 yılında III. Haçlı Ordusu Laodikya’ ya gelmiştir. Haçlı ordusu komutanı Frederik Barbaros, Bizanslılar tarafından sevinçle karşılanmıştır. Burada yerleşmiş olan Türk boyları, çadırlarını bırakarak dağlara çekilmişler ve sık sık haçlı ordusuna saldırmışlardır.
Denizli ve havalisi, takriben XIII. asrın ilk yıllarında Gıyasettin Keyhüsrev tarafından 4. defa fethedilmiştir. Diğer bir rivayete göre, Laodikyalılar tarafından bir Türk kervanının soyulması üzerine, Selçuklu beylerinden Mehmet ve Server beylerin komutasında bir Selçuklu ordusu, Laodikya ordusunu yenmiş ve haraç olarak bu bölgeyi antlaşma ile almıştır.
Diğer bir rivayet şudur: XII. yy. sonlarında Bizanslıların, Burdur’a kadar ilerlemeleri üzerine Konya Sultanı, Osman ve Hüsamettin Beyleri bu bölgeye göndermiştir. Osman Bey Acıpayam Ovasını, Hüsamettin Bey de Çal taraflarını zaptetmiştir.
Denizli ve havalisinin Selçuklulara bağlı bir beylik halinde teşekkülü, 1207 yılında Selçuklu hükümdarı Gıyasettin Keyhüsrev zamanında olmuştur.
1209 yılında İznik’i başkent yapan Theodor Laskaris ile Selçukluların arası açılmıştır. Gıyasettin Keyhüsrev, Laskaris’e Alexios’us tahtına iadesini isteyince, ıznik Devleti ile Selçuklular, Denizli’nin batısında Alaşehir ile Antiokhia arasında savaşa tutuştular. ılk karşılaşmada savaşı kazanan Türkler yağmaya dalınca, hücuma geçen Rum askerleri Gıyasettin Keyhüsrev’i şehit ettiler. Böylece savaşın sonunda galip gelen Bizanslılar, Batı Anadolu’ya bir süre daha sahip oldular. Selçuklularla Bizanslılar arasında Denizli ve yöresi sınır olarak kaldı. Bugünkü Denizli şehri bu sıralarda kurulmaya başlamıştır. ılk olarak Denizli kalesi Abdullah oğlu Kara sungur tarafından yaptırılmıştır. Ayrıca bu devrede bir çok cami, han ve çeşme de inşa edilmiştir.
13. yy. başlarında Denizli ve havalisi, yeni göçlerle ‘Uç bölgesi’ olarak önceden gelenlerle birlikte yoğun bir Türk topluluğu meydana getirmişlerdir. Buradakiler Rum diyarını fetheden Türkmenlerdir. Bu sırada Toğurlu-Toğuzludağı eteklerinde 200 bin Müslüman çadırı bulunduğu söylenir. Bu Türkmenler uç bölgesinde kona göçe yaşarlar ve batı sınırlarını muhafaza ederlerdi.
1257 yılında Denizli’ye gelen Bizans garnizonu, şehirdeki Türklerin çoğunluğu karşısında uzun süre kalamadı. Böylece 1259 yılında Denizli tekrar Türkmenlerin eline geçmiş oldu.
Bu tarihlerde Denizli etrafında kümelenen Türkmenler, Hülagu Han’a müracaat ederek bu bölge için kumandan istediler. Bu konuda ılhanlı Hükümdarı Hülagu bir de ferman çıkararak Kulşar isimli bir zatı bu bölgeye göndermiştir. Bölgenin merkezi “Asi Karaağaç” diye bilinen Acıpayam yöresidir. Bu Türkmenlerin manevi lideri “Yatağanbaba”nın olması muhtemeldir.
1261 yılında bu yöredeki Türkmenler, Selçuklulara baş kaldırmış, Selçuklu Sultanı Rüknettin ile Moğollar anlaşarak, Türkmenleri mağlûp etmişlerdir. Konya’daki “Cimri isyanının” bastırılmasından sonra, II. Gıyasettin Keyhüsrev, kendisine yardım etmeyen Karaağaç bölgesi komutanı Ali Bey’i öldürtmüştür. Bu olaydan sonra Denizli, Germiyanoğulları’nın eline geçer. 1306 da Tripolis’in (Buldan Yenicekent) alınması ile Denizli’nin Türkleşmesi tamamlanmıştır.
1391 yılında Yıldırım Beyazıt, Denizli topraklarını Osmanlı Devletine katmıştır.1402 yılında Timur, Ankara Savaşını kazandıktan sonra Denizli’ye gelmiş, burada bir süre kaldıktan sonra İzmir yöresini fethe gitmiş, 1403 yılının ilk aylarında tekrar Denizli’ye dönerek çadır kurmuştur. Timur bu bölgeyi Germiyanlılara bırakarak ayrılmıştır. Bölge 1411’de bir ara Karaman oğullarının eline geçmişse de, 1429 yılında tekrar Osmanlılara bağlanmıştır.
Ünlü gezgin Evliya Çelebi, Denizli’ye uğramış ve 300 yıl öncesinin Denizli’sini şöyle dile getirmiştir.
“Şehrin çevresinde pek çok akarsular ve göller bulunduğu için bu isim verilmiştir. Yoksa denizden dört merhale uzaktadır. Kalesi düz yerde dörtgen şeklindedir. Hendeği yoktur, çevresi 470 adımdır, dört kapısı vardır. Kuzeyinde boyacılar, doğusunda semerciler, güneyinde Yeni Camii, batısında bağlar kapısı bulunur. Kalede elli kadar silahlı bekçi vardır ki dükkânları bekler. Asıl şehir kalenin dışında, 44 mahalle ve 3600 evden ibarettir. Büyüklü-küçüklü 57 camii ve mahalle mescidi, 7 çocuk mektebi, 6 hamamı, 17 tekkesi vardır.Herkes bağlarda oturduğundan ehil ve ayalları birbirinden kaçmaz. Birbirleriyle akraba gibi olmuşlardır. Halkı beyaz ve mavi feraceler giyer. Pamuğu, pamuk ipliği, beyaz ince sade bezli olup, Anadolu’ya sevk edilir. Halkın kazancı beyaz Denizli bezidir.”
Kurtuluş Savaşında Denizli
15 Mayıs 1919’da Yunanlılar İzmir’i işgal edince, Denizli’de Müftü Ahmet Hulûsi Efendi’nin önderliğiyle Denizli Reddi İlhak Cemiyeti kurulmuştur. Bu suretle Denizli Kuvay-i Milliye’si kısmen teşekkül etmiştir. İlk günlerdeki vatanseverler arasında Müftü Ahmet Hulûsi Efendi, Mutasarruf Faik ztrak, askerlik şubesi Albay Tevfik, 57. topçu alay komutanı Hakkı Bey, Polis Komiseri Hakkı Bey bulunuyordu. Bu kişiler Müdafai Hukuk Cemiyetini kurmuşlardır. İlk Menderes cephesinin karargâhı Sarayköy’ün Dailli (Yakayurt) köyünde kurulmuştur. Bu cepheye Yörük Ali Efe, Yüzbaşı Ahmet de katılarak cepheyi kuvvetlendirmişlerdir. Daha sonra Demirci Ahmet Efe ve Binbaşı Şükrü Bey de katılarak birlikte cepheyi sevk ve idare etmişlerdir. Cephenin iaşesi ve muhafız teşkilatı Denizli’de bulunuyordu.
31 Temmuz 1919’da Nazilli Yunanlılar tarafından işgal edilince cephe Sarayköy ve Menderes’in güneyine çekilmiştir.
12 Temmuz 1919’da Denizli Müdafai Hukuk ve Reddi ılhak Cemiyetleri lağvedilerek Heyet-i Milliye kurulmuştur. Cemiyetin başında Mutasarrıf Faik Beyle Müftü Hulûsi Efendi vardır. Heyet ilk toplantısını 18 Temmuz 1919’da yapmış ve bir beyanname yayınlayarak 1300’den 1310 Hicri doğumlulara kadar olanları silah altına çağırmışlardır.
24 Haziran 1920’de Aydın Cephesi bozulunca Yunanlılar Buldan’ı işgal etmiştir.
4 Eylül 1922 gecesi düşman, Buldan ve havalisinden Alaşehir istikametine kaçarak gitmiştir.